Je leert het ’t best in de praktijk. Voor beginners en gevorderden hebben we praktische ideeën en aandachtspunten verzameld.

Soms merk je dat je met lobby echt niet meer verder komt. Dan is het tijd om in actie te komen.

Een lobby starten

Aanleidingen om te beginnen met lobbyen
Om actief te gaan lobbyen heb je een aanleiding nodig. Die kan van alles zijn, bijvoorbeeld:

• Er komen verkiezingen.
• De gemeente brengt een verkeersplan uit of wil een straat herinrichten. Je reageert hierop, omdat je denkt dat het beter kan.
• Een dramatisch ongeval. Dit grijp je aan om meer veiligheid te vragen. Trek wel gezamenlijk op met betrokkenen (familie, school).
• Ontevreden geluiden uit de buurt. Je inventariseert knelpunten en kaart deze aan bij de ambtenaren en de politiek.
• De vestiging van een school kan een veiliger schoolomgeving nodig maken. Ga bijvoorbeeld met de schoolleiding of een ouder naar de wethouder.

Informatie
Informatie is van vitaal belang bij lobbyactiviteiten. Allereerst zul je de weg moeten weten. Op de website van de gemeente vind je vergaderdata, agenda’s en vergaderstukken. Neem anders contact op met de griffie. Hier zijn ze zeer behulpzaam. Deze kun je vinden door griffie (Gemeente) te googelen.

Deskundigheid
Zorg er daarna voor dat je deskundig wordt. Als niemand uit je afdeling je kan inwerken, dan kan je altijd bij je Teamlid Vrijwilligers terecht voor advies. We denken graag met je mee, ook als je het beginstadium voorbij bent.

De vragen die we krijgen zijn vaak verkeersinhoudelijk, politiek of procedureel/juridisch van aard:

Verkeerstechnisch advies
Voor verkeersinhoudelijke adviezen kun je je licht opsteken op VrijwilligersNet, bijvoorbeeld via Thema’s, en ook op Fietsersbond.nl onder ‘Ons werk’. Verder kun je terecht op het landelijk bureau bij Team Vrijwilligers.

Politiek advies
Deze deskundigheid krijg je uit ervaring, door in het spel mee te spelen. Hou de politieke haalbaarheid in de gaten. Met de slogan ‘Alle auto’s de wereld uit, om te beginnen uit Nederland’ sla je de plank mis.

Procedureel of juridisch advies
Stuur je zo concreet mogelijke vraag naar Team Vrijwilligers via het contactformulier. De Werkgroep Fiets en Recht zal hem beantwoorden. Laat duidelijk weten hoe urgent het is.

Verschillende stadia

Actief
Je bemoeit je in een zo vroeg mogelijk stadium met de gemeentelijke planvorming of je brengt zelf een onderwerp aan de orde:

• Zorg ervoor dat ambtenaren de Fietsersbond nuttig vinden en je uitnodigen voor de informele brainstormfase.
• Weigert een ambtenaar in dit stadium met je te praten, probeer dan via zijn baas, de wethouder, druk uit te oefenen. Deze laatste is een politiek figuur en dus beter aanspreekbaar, desnoods via de krant.
• Bedenk goed wie je wanneer en hoe benadert (politici, potentiële medestanders).
• Probeer een koppeling te maken tussen jouw onderwerp en zaken die zij interessant vinden.
• Voer actie en schakel de pers in om maatschappelijke druk op te bouwen.
• Nodig de verantwoordelijke wethouder bij de actie uit en geef hem daar de gelegenheid een toezegging te doen.

Bij belangrijke besluiten van overheden zijn er altijd wel een of meerdere momenten waarop die overheid naar de burgers luistert (of moet luisteren). Zo kan er inspraak vooraf zijn op plannen. Begin vooral vroeg in de planvorming met lobbyen. Je kunt dan vaak met relatief weinig inspanning verrassend veel verbeteringen bewerkstelligen.

Beleidscyclus

Je hebt verschillende fases in de beleidscyclus. Op elk van deze momenten kun je invloed uitoefenen, maar moet je net andere mensen benaderen.

Agenderen
Iemand treks aan de bel, omdat er iets niet goed gaat. Diegene wil dat de overheid nieuw beleid gaat maken.

Beleidsvoorbereiding
Ambtenaren krijgen van bestuurders de opdracht om een voorstel te maken voor nieuw beleid

Besluitvorming
Bestuurders leggen het voorstel voor aan de volksvertegenwoordiging. Het wordt besproken en er wordt een beslissing genomen. Wat wordt het nieuwe beleid?

Uitvoering
Het beleid is goedgekeurd. Ambtenaren gaan het nieuwe beleid uitvoeren.

Evaluatie
Na een paar jaar wordt er gekeken of het beleid goed werkt. bij problemen gebruiken bestuurders en volksvertegenwoordigers deze informatie om die problemen te agenderen en daarmee de beleidscyclus opnieuw te starten.

Draag je (goede) ideeën aan bij politici en vooral ook bij ambtenaren. Als je dat kunt doen voordat er een letter op papier staat, kunnen ze rekening houden met jouw ideeën zonder enig gezichtsverlies te lijden. Sterker nog, als je hen weet te overtuigen hoe goed jouw ideeën zijn, zullen ze jouw plannen op schrift stellen alsof zij ze zelf bedacht hebben! Omdat je in dat geval de meeste invloed hebt, moet je hen vooral in die waan laten, hoe moeilijk het soms ook voor jezelf is.

Om dit gedaan te krijgen moet er het nodige achter de schermen gepraat worden: het lobbyen. Kenmerk van lobbywerk is het informele karakter en een zekere mate van vertrouwelijkheid. Goede gesprekspartners zijn mensen die luisteren en die ook nog invloed in het ambtelijke of politieke apparaat hebben. Als je zulke mensen kunt vinden is lobbyen vaak een effectieve manier van beleidsbeïnvloeding, veel effectiever dan de formele inspraak.

Dat neemt natuurlijk niet weg dat als de lobby geen resultaat gehad heeft, je moet overwegen alsnog van de formele inspraak gebruik te maken. Door goed lastig te zijn zullen ambtenaren en politici de volgende keer meer rekening met je houden, waardoor je voor jezelf ruimte geschapen hebt om dan wel effectief te kunnen lobbyen.

Snap waar de politiek op dat moment mee bezig is

De gemeenteraad kent over het algemeen vier fases. Het is goed om je bewust te zijn van deze fases om te begrijpen waarom politici bepaalde keuzes maken. Zo kun je ook op de juiste momenten op de juiste plekken invloed uitoefenen.

Jaar 1: voorbereiden De politiek zoekt naar informatie. Bestuurders en volksvertegenwoordigers krijgen portefeuilles en verdiepen zich daarin. Ze bepalen welke onderwerpen belangrijk zijn. Politici kiezen vaak een paar thema’s waarop ze de komende vier jaar willen focussen.

Jaar 2: plannen Iedereen is ingewerkt. Ze zoeken naar plannen. Bestuurders en volksvertegenwoordigers komen met voorstellen.

Jaar 3: resultaten De politiek wil resultaten zien. Evaluaties tonen wat er is bereikt. De oppositie benadrukt wat er mis is gegaan. Dit is een goed moment om het coalitieakkoord te bekijken. Zijn er nog doelen niet behaald die passen bij jouw doel?

Jaar 4: voorbereiden op verkiezingen Politiek zoekt naar zichtbaarheid. Partijpolitiek speelt een grotere rol. Iedereen bereidt zich voor op de verkiezingen.

Reactief

Er gebeurt iets en je reageert daarop:

• Reageer vooral snel, want na een paar dagen is een issue geen issue meer.
• Benader raadsleden desnoods thuis (hiervoor is het nodig dat je je informele contacten goed hebt onderhouden).

Mocht het niet lukken in een vroeg stadium mee te praten, dan kun je als individu of als club (eigen rechtspersoon) achteraf bezwaar aantekenen. Nadeel van deze methodes is dat je reageert op plannen die al op papier staan. Meestal ontstaat er dan de klassieke ‘slikken of stikken’ situatie: veranderingen zijn niet meer aan de orde, dus vermijd deze situatie liever.

Welke belangen spelen er?

Lobbyen is een activiteit van meerdere partijen die elk hun eigen rol (moeten) spelen. Ieder zit in dit spel met zijn eigen belangen. De kunst is te zoeken naar oplossingen waarmee iedereen erop vooruitgaat. Een goede lobbyist moet zich dus bijna net zo goed kunnen verplaatsen in zijn gesprekspartner als in zichzelf. Behalve het lobbyen bij politici met tegengestelde belangen moet ook het lobbyen bij potentiële medestanders niet worden vergeten.

Fietsersbelang
Voor de goede orde: je lobbyt voor de fietser namens de Fietsersbond, een belangengroepering voor fietsers met ruim 30.000 leden. Omdat de Fietsersbond algemeen gezien wordt als de enige belangengroepering voor fietsers, lobby je indirect namens alle fietsers.

Denk al in een vroeg stadium mee en wees alert en duidelijk zichtbaar in de raadscommissie, krant of zelfs in de formele inspraak. Jij komt op voor de fietsbelangen, die andere belangen worden wel behartigd door andere organisaties (of desnoods niet). En de politiek is er om al deze belangen af te wegen.

Naar mensen die zeuren wordt niet geluisterd. Wees niet alleen boos op raadsleden als ze het slecht doen, maar geef hun ook een pluim wanneer ze je in de raad ondersteund hebben.

Belang van je gesprekspartner
Probeer erachter te komen wat het belang is van je gesprekspartner. Die zal willen weten wat er in de verschillende lagen van de maatschappij leeft, willen horen hoe sterk je argumenten zijn en nagaan welke punten uit jouw verhaal hij handig in zijn eigen verhaal kan meenemen. Hij zal inschatten hoeveel last hij van jou kan krijgen als hij geen rekening met je houdt en zoeken naar manieren om zijn eigen ideeën zo vorm te geven dat jij er (beter) mee kan leven. Door je het belang van je gesprekspartner goed te realiseren, kun je je krachtdadiger opstellen en veel effectiever lobbyen. Afhankelijk van je gesprekspartner kan dit resulteren in een samenlevende (symbiotische) relatie of een ‘horzel-koe-verhouding’.

‘Fietsersbelang’ versus het ‘algemeen belang’
De politiek wil vanuit zichzelf vaak veel minder dan je als buitenstaander zou denken. Een politicus is meestal bezig met het zoeken naar de weg van de minste maatschappelijke weerstand en zal vaak een beroep (proberen te) doen op jouw begrip voor de andere belangen die in het geding zijn. Natuurlijk luister je daar goed naar, maar pas op dat je je niet laat meeslepen in de andere belangen. Je eigen achterban moet zich altijd in het gespreksresultaat kunnen vinden. Probeer voor de politicus wel aantrekkelijk te maken dat hij de fietsersbelangen behartigt. Tracht je verzoek zo in te kleden dat de politicus duidelijk voordeel ziet in het praten met jou en in het voldoen aan jouw verzoek.

Belangengroepering versus ervaringsdeskundigen
Politici en ambtenaren hebben zo hun reserves ten aanzien van belangengroeperingen, omdat deze meestal (alleen) hun eigen doel nastreven en daarmee voorbijgaan aan de belangen van alle andere Nederlanders. De politiek moet deze belangen juist tegen elkaar afwegen. Belangengroeperingen zijn vaak niet constructief, ze zijn meestal alleen tégen iets, de zogenaamde NIMBY­groepen (not in my back yard).

Als lobbyist van de Fietsersbond moet je zorgen niet het predicaat van ‘weer zo’n belangengroepering’ te krijgen (ook al is de bond dat ten dele wel). Als belangrijke verschillen met andere organisaties kun je aanvoeren dat de Fietsersbond:

• niet alleen (en niet zozeer) een belangengroepering is, maar vooral een groepering van ervaringsdeskundigen. Zodoende kunnen juist wij helpen met het inventariseren van de problemen en meedenken over de oplossing (dit is meer een wijze van presentatie dan een letterlijke uitspraak);
• niet alleen opkomt voor haar eigen belang, maar ook voor natuur, klimaat, gezondheid, leefbaarheid en andere maatschappelijke belangen.

Door goed doortimmerd verkeersinhoudelijk werk te leveren en ook constructief mee te denken, krijg je vanzelf een bepaalde reputatie op dit gebied. Inhoudelijk hoef je het wiel niet uit te vinden: je kunt terugvallen op de informatie op VrijwilligersNet, Fietsersbond.nl, Team Vrijwilligers en de website van het CROW-Fietsberaad.

De fijne kneepjes van het lobbyen

Bondgenoten, mede- en tegenstanders
Een goede lobbyist probeert zo veel mogelijk met partners op te trekken. Die zou je kunnen verdelen in bondgenoten (die het vaak met de Fietsersbond eens zijn), medestanders (die het in een bepaald dossier een keer eens zijn met de Fietsersbond) en tegenstanders (die het hetzij nu hetzij vaak oneens zijn met de Fietsersbond).

• Ga per onderwerp uitgebreid en creatief na wie bondgenoot of medestander zou kunnen zijn en ga niet (alleen) af op je vooroordelen. Zo vind je vaak goede medestanders op plaatsen waar je in eerste instantie niet zo snel aan zou denken: behalve bondgenoot Milieudefensie kan ook de taxicentrale een warm mede voorstander zijn van een autoluwe binnenstad.
• Schakel bondgenoten in om jouw boodschap uit te dragen in kringen waar je dat zelf niet makkelijk kan. Ook wíe iets zegt telt: misschien heeft iemand van VVN betere contacten met bijvoorbeeld de plaatselijke VVD dan jijzelf, dus laat je geluid dan via zo’n bondgenoot horen.

Positief appèl
De Fietsersbond komt op voor de belangen van een zwakkere groep in onze samenleving: de fietsers. Alle politici zullen in ieder geval met de mond belijden sympathiek te staan tegenover de algemene doelstellingen van de Fietsersbond (hoewel ze natuurlijk het feitelijk op veel terreinen met de Fietsersbond oneens zijn). Begin altijd vanuit het positieve appèl, bijvoorbeeld ‘Wij zijn niet tegen auto’s, maar voor fietsen. En om goed te kunnen fietsen moeten er binnen de bebouwde kom minder auto’s komen’.

Bijval mobiliseren

• Informeer bondgenoten en medestanders goed. Alleen zo kunnen ze je van dienst zijn.
• Haak aan bij politiek interessante zaken. Daarmee hebben jouw onderwerpen meer kans van slagen. Of de herinrichting van een kruispunt nu om verkeersveiligheidsredenen of vernieuwing van de riolering nodig is, doet er niet toe. Als het resultaat voor fietsers maar beter wordt.
• Haak aan bij integrale plannen (omgevingsvisie, mobiliteitsvisie, ruimtelijke strategie, duurzaamheidsplannen, parkeernota’s etc.), voor zover van toepassing. Dat kan heel handig zijn voor de financiering van projecten. Wanneer je bijvoorbeeld lobbyt voor een rondfietspad om de binnenstad heen als onderdeel van het masterplan voor de verbouwing van de gehele binnenstad, is de kans op succes veel groter.

Tegenstanders
Laat tegenstanders bij voorkeur in het ongewisse, zodat ze jouw kennisvoorsprong niet voor hun eigen doeleinden gaan gebruiken,

Laat je zien en luister
Mensen moeten je tegenkomen, je zien en horen spreken, bekend worden met jou en je doelstellingen.

• Spreek in op commissievergaderingen.
• Ga praten met ambtenaren, wethouders en politici en toon ook je belangstelling voor hun bezigheden. Pas dan mag je hun belangstelling voor jouw problemen verwachten.
• Bouw een netwerk op.
• Bied mogelijkheid voor discussie.
• Wees geïnformeerd over het verloop van de procedure, vergaderdata en beslissingsmomenten van de gemeenteraadscommissie verkeer (abonneer je op de raadscommissiestukken of kijk op de website van je gemeente of van het planproject).

Om goed in het circuit te komen neem je soms voor lief dat niet alle vergaderingen even interessant of relevant zijn. Wanneer je eenmaal een goed netwerk hebt, kan je (en moet je) in dit opzicht selectiever worden. Zorg dat anderen je weten te vinden, ook als ze je niet van gezicht kennen.

Sta open voor argumenten
Je verwacht dat je gesprekspartner openstaat voor dialoog en eigenlijk hoop je de ander te kunnen overtuigen van jouw gelijk (door jouw gespecialiseerde kennis en inzicht zie je vanuit een beperkt perspectief de dingen vaak scherper). Dit heeft alleen kans van slagen als jij ook echt openstaat voor andermans argumenten. Vaak zullen die je niet kunnen overtuigen, bijvoorbeeld omdat ze gebaseerd zijn op beleidsuitgangspunten waar je het al niet mee eens bent). Maar soms heb je zelf domweg een argument over het hoofd gezien.

Ook kan je door goed te luisteren naar de argumenten van je gesprekspartner je eigen verhaal zodanig aanpassen dat het beter op het zijne aansluit. Wanneer je bijvoorbeeld lobbyt voor een vier-richtingen-groen stoplichtsysteem op een bepaald kruispunt, kun je dit brengen als een doorstromingsmaatregel voor fietsers, maar ook als een verkeersveiligheidsmaatregel (omdat het verkeerslicht daarmee zogenaamd ‘conflictvrij’ wordt). Afhankelijk van de belangstelling van je gesprekspartner zal de ene formulering effectiever zijn dan de andere.

Informatie wordt achtergehouden
In een enkel geval zal men bepaalde informatie niet willen geven. Als het om een overheidsinstantie gaat waarvan je zeker weet dat die de informatie wel heeft, dan kun je overwegen een beroep te doen op de Wet Openbaarheid van Bestuur. In veel situaties (maar niet alle) kun je inzage in gegevens met deze wet afdwingen. Het is wel een moeizame procedure waar je geen vrienden mee maakt, dus zet dit middel niet te snel in. Vaak zal ermee dreigen al voldoende helpen. Realiseer je ook dan dat dreigementen hun consequenties kunnen hebben.

Wil je een beroep doen op de Wet Openbaarheid van Bestuur? Omdat een afdeling geen rechtspersoon is, heb je hiervoor een machtiging nodig van de landelijke Fietsersbond. Hiervoor moet je een machtiging bij Team Vrijwilligers aanvragen. Hoe een bestuursrechtelijke procedure verloopt, lees je op Rijksoverheid.nl.

Evaluatie

Om de balans van je inspanningen te kunnen opmaken, moet je niet alleen naar het eigenlijke onderwerp kijken, maar vooral ook naar de gevolgen op aanpalende terreinen. Wie is er allemaal gemobiliseerd? Wat zijn de gevolgen op aanpalende beleidsterreinen geweest? Welke contacten heb je met de pers opgebouwd? Is er een omslag van denken voor de toekomst bewerkstelligd? Door al deze zaken in kaart te brengen kan je je eigen invloed beter analyseren. Dit helpt om demotivatie te voorkomen.

Ten slotte, lobbyen is één van de manieren om te werken aan de belangen van fietsers. Vaak een heel effectieve. Je zet je in als vrijwilliger voor de Fietsersbond omdat je de belangen van fietsers een serieuze zaak vindt. Lobbyen is in die zin een serieuze aangelegenheid, maar zorg dat je er ook de lol van blijft inzien. Het is immers ook een spel tussen mensen en je kunt het lang volhouden als je het een leuk spel vindt.

Tips

Herhaling is de kracht van het argument
Voor actieve fietsers lijken bepaalde argumenten voor goed fietsbeleid zulke open deuren, dat je je schaamt ze nog te noemen. Toch geldt dat niet voor iedereen. Aarzel dus niet bijvoorbeeld in je brieven naar de gemeente, maar ook in je persberichten nog eens te vertellen dat fietsen een gezonde, milieuvriendelijke wijze van vervoer is, dat de fiets weinig ruimte inneemt, dat er onevenredig veel geld wordt uitgegeven aan autoverkeer, dat 50% van de autokilometers opgaat aan ritjes korter dan 7 kilometer, enzovoort.

Sluit aan bij de actualiteit
‘Zoals de minister vanmorgen op de radio ook al zei’, is overtuigender dan ‘zoals wij al jaren roepen’. Maar ook: ‘Nu u toch de Dorpsstraat gaat verleggen, kunt u wellicht meteen…’. Weet wat de plannen zijn en speel daar op het juiste moment op in.

Gebruik de argumenten van de tegenstander
Als de gemeente bijvoorbeeld in het beleidsplan of in het verkeerscirculatieplan (VCP) heeft uitgesproken dat het stimuleren van het fietsverkeer een belangrijke doelstelling is, haal die uitspraak dan zo vaak mogelijk van stal. Je vraagt iets, bijvoorbeeld de drukknoppen voor fietsers bij stoplichten te vervangen door detectielussen, en je zegt onmiddellijk dat de gemeente het ongetwijfeld met je eens is, want in het VCP staat immers…

Blijf alert
Niets is veranderlijker dan de mens, dus blijf naar standpunten en procedures informeren, ook al denk je het antwoord te weten. In je contacten met de overheid zou de vraag: ‘En hoe gaat het nu verder?’ aan het einde van een contact standaard moeten opkomen.

Reageer gedoseerd (op plannen, nota’s en voorstellen)
Met de raad of raadscommissie communiceer je vrijwel altijd via de mail. Gebruik dit medium ook voor het vastleggen van afspraken met ambtenaren of als je ingewikkelde zaken hebt uit te leggen.

Informeer anderen adequaat
Politici krijgen enorm veel informatie te verstouwen. Presenteer jouw informatie daarom helder, kort en bondig met een korte samenvatting of conclusie. Houd de toon neutraal en pas op voor een negatieve uitstraling.

Publiciteit en communicatie
Informeer de plaatselijke media altijd en zorg dat daarin je activiteiten goed worden belicht. De invloed van de regionale media op de politiek is vaak opvallend groot, bijvoorbeeld omdat raadsleden kritische vragen gaan stellen aan het college.

Informeer je achterban
Lobbyen is doorgaans onzichtbaar werk. Houd je achterban op de hoogte, bijvoorbeeld via het afdelingsblad), zowel van de behaalde resultaten als tegenvallers, en leg dan ook uit waarom iets niet gelukt is.

Versterk je lobby met actie
Wat doe je als je lijkt vast te lopen in je lobby? Dan is het belangrijk om actie te voeren voor je onderwerp. Actie voeren zorgt ervoor dat je meer publieke aandacht krijgt voor je onderwerp en is bewezen succesvol middel om vastgelopen gesprekken weer verder te krijgen.

Lees hier meer over campagne voeren.