Midden december 2009 riep de Fietsersbond de vrijwilligers op om gemeenten een aantal vragen voor te leggen. Is er een strooiplan? Wat zijn de routes die de gemeente heeft aangewezen om te strooien? Komen alle hoofdfietsverbindingen overeen met die strooiroutes of ontbreken er routes? Zijn de strooiroutes gepubliceerd op internet zodat fietsers daar bij sneeuw en ijzel rekening mee kunnen houden?

Een paar dagen later was het raak. Op zondag 20 december 2009 begon het te sneeuwen. Het begin van een zeldzaam lange periode van sneeuw- en ijsoverlast op wegen en fietspaden in Nederland. Op het meldpunt ‘Mijn slechtste fietspad’ en bij heel wat afdelingen sneeuwde het klachten over onbegaanbare fietsroutes. Gladheid, strooischema’s en ongevallen beheersten lange tijd het nieuws.

Schuiven en vegen
Sneeuw op fietspaden is relatief makkelijk te bestrijden door snelle inzet van schuifwagens en borstelwagens. Pekel is veel minder geschikt om sneeuw van fietspaden te verwijderen. De pekel wordt niet goed ingereden door fietsbanden en is daarom weinig effectief. Een gebrek aan pekel is dus geen belemmering om fietspaden sneeuwvrij te houden. De landelijke aanbeveling, CROW-publicatie: Organisatie en bestrijding van wintergladheid is dan ook om fietspaden zo lang mogelijk sneeuwvrij te houden en zo snel mogelijk weer sneeuwvrij te maken. Blijft de sneeuw liggen, dan verandert die in ijs en is het zonder dooi niet meer te verwijderen.

Meldingen op het meldpunt
Naar aanleiding van vragen in de Tweede Kamer vroeg minister Eurlings midden januari 2010 de Fietsersbond om onderzoek te doen naar de gladheidsproblemen van fietsers. Voor dit onderzoek maakt de Fietsersbond gebruik van de reacties op het landelijke Fietsersbond meldpunt, de reacties van afdelingen en de resultaten van een door de EO georganiseerde enquête. Opvallend was de grote variatie in de reactie van de gemeenten op sneeuw en ijs. Het werd al snel duidelijk dat (te) veel overheden schromelijk tekort waren geschoten in het bestrijden van de gladheid. Uit de EO-enquête bleek dat een groot aantal gemeenten hun fietsroutes niet sneeuwvrij wisten te houden.

Ernst van de problemen
Stichting Consument en Veiligheid berichtte op 1 februari 2010 over slachtoffers van de gladheid sinds half december. Slechts een zeer klein deel van de slachtoffers zou fietsers betreffen. Navraag leerde dat deze cijfers niet deugen: door een fout selectiecriterium waren nagenoeg alle fietsers uit de selectie gegooid! Hoewel er geen betrouwbare harde cijfers over zijn, is onze indruk op grond van enkele observaties bij eerste-hulpposten van ziekenhuizen dat fietsers een zeer aanzienlijk deel van alle slachtoffers vormen, zeker in de periodes dat er geen schaatsslachtoffers waren.

Invloed van afdelingen
Hieronder vertellen de afdelingen Den Haag en Enschede over de gladheidsbestrijding in hun gemeente, hun inspanningen voor een betere aanpak en de resultaten van deze inspanningen. En die resultaten zijn er. In Enschede kaartte de afdeling al jaren eerder dan 2009 de sneeuwoverlast aan en dat bleek z’n vruchten te hebben afgeworpen. In Den Haag liet de afdeling tijdens de recente sneeuwperiode heel veel van zich horen. Mede daardoor deed de gemeente Den Haag het vanaf eind januari 2010 veel beter dan daarvoor.

Den Haag: gemeente laat fietsers in de sneeuwkou staan
Wim Miedema, afdeling Haagse regio

Op zondag 20 december 2009 valt er een flink pak sneeuw in Den Haag. Al snel wordt duidelijk dat de gemeente hier niet goed raad mee weet. Om de hulpverlening van de brandweer, ambulances en politie zo veel mogelijk te kunnen garanderen, wordt bij het sneeuwvrij maken van de wegen prioriteit gegeven aan het hoofdwegennet. Hiertoe wordt ook het materieel ingezet dat normaliter gebruikt wordt om de fietsvoorzieningen sneeuwvrij te houden, zo blijkt dagen later uit een brief van het gemeentebestuur. Het gevolg is dat fietsen alleen mogelijk is op de matig schoongemaakte delen van het hoofdwegennet. Dat is niet ongevaarlijk en te beperkt voor het fietsverkeer. Op de fietsstroken treft de fietser extra sneeuw aan die door sneeuwschuivers daar naar toe geschoven is. Op maandag 21 december meldt Radio West dat de Fietsersbond aandringt op het zo snel mogelijk sneeuwvrij maken van de belangrijkste fietsroutes. In het nieuws van TV West vertelt Bob Molenaar, ook Fietsersbond, van zijn fietservaringen in de sneeuw. Inmiddels regent het bij onze afdeling klachten over onbegaanbare fietsroutes. Deze klachten worden doorgespeeld naar de gemeente.

Als op donderdag 24 december nog steeds niets is gebeurd, brengt de afdeling een persbericht uit. Daarin wordt het de gemeente Den Haag kwalijk genomen dat zij de meest milieuvriendelijke, maar ook de meest kwetsbare weggebruikers niet beter bedient. ‘Een gevaarlijke uitglijder van de gemeente’, aldus voorzitter Daan Goedhart. De sneeuw op de fietsroutes blijft echter liggen tot het moment dat de dooi invalt. Alles bij elkaar wordt het fietsverkeer bijna een week lang ernstig belemmerd. Na de Kerst sneeuwt het opnieuw en weer worden de fietspaden niet meegenomen bij het sneeuwvrij maken van wegen. Op dinsdag 12 januari is Daan Goedhart te gast in het Regiomagazine van InfoThuis TV. Ook daar komt het strooibeleid van de gemeente uitgebreid aan de orde.

Mede door alle commotie en de stroom van klachten, ook van ondernemers, komt op 21 januari het strooibeleid van de gemeente uitgebreid aan de orde in de raadscommissie voor Verkeer, Milieu en Leefomgeving. Besloten wordt om de lijst met sneeuwvrij te houden hoofdrijbanen en fietsvoorzieningen uit 2003 te evalueren. Half januari valt er opnieuw sneeuw in Den Haag. De fietspaden van het hoofdfietsroutenet zijn binnen één dag bijna allemaal sneeuwvrij gemaakt.

Enschede: constructief contact met de gemeente
Wim Koolhoven, afdeling Enschede

Net als alle andere plaatsen in Nederland sneeuwt het deze winter in Enschede en ondervinden ook fietsers hier overlast van. Maar de overlast is lang niet zo groot als in veel andere plaatsen, als we de verhalen, klachten en persberichten mogen geloven.

Ook hier maken de strooiers fouten en gaat niet alles perfect, maar het beleid deugt, de belangrijke fietspaden worden in principe tijdig gestrooid. Dat komt niet vanzelf. In 2005, op witte vrijdag (25 november) sneeuwde het flink in Enschede, met rampzalige gevolgen. Hierdoor zijn we in gesprek gekomen met de verantwoordelijke ambtenaren, met als gevolg dat het strooiplan zo werd aangepast dat de belangrijkste fietsroutes erin werden opgenomen. Het aanschaffen van wagentjes die ook de smalle rechtsafjes konden strooien duurde een jaar, maar daarna was Twente Milieu prima voorbereid.

Deze winter hebben we regelmatig constructief contact met de gemeentelijke strooicoördinator. Begin februari was het zout jammer genoeg net iets te vroeg op met alle problemen van dien. Om een goed beeld te krijgen van de uitvoering van het beleid starten we met een evaluatie onder Enschedese fietsers.